Slimmer en bewuster omgaan met data dankzij generatieve AI

Toen eind 2022 ChatGPT breed beschikbaar kwam, werd de wereld overspoeld met enthousiasme én scepsis. Ook in het onderwijs leidde de opkomst van generatieve AI tot vragen. Is dit een bedreiging voor kritisch denken en analysevaardigheden? Of juist een kans om het onderwijs slimmer en effectiever in te richten? Data science-expert dr. Koo Rijpkema ziet vooral dat laatste. Mits we het verstandig aanpakken.

Met zijn ruim 30 jaar ervaring als docent en onderzoeker aan de TU/e en jarenlange inzet als cursusleider van de data-analyse cursussen bij PAOTM helpt Koo technisch professionals om data op de juiste manier te gebruiken en analyseren. De wereld en daarmee ook data science, gestoeld op traditionele AI zoals machine learning en patroonherkenning, is sinds de komst van generatieve AI een vaardigheid rijker: het vermogen om zelfstandig tekst, code en andere output te creëren. We spraken Koo over zijn visie op generatieve AI en de toepassing ervan bij data-analyse.

Van hype naar praktijk
Koo zag de potentie van generatieve AI in 2022 al meteen. “Toen ChatGPT werd gelanceerd, dacht ik: wat kan ik hiermee in mijn onderwijs?” Inmiddels is generatieve AI geïntegreerd in al zijn cursussen, als hulpmiddel binnen de bestaande leerlijn. Hij werkt met voorbeelden en prompts die deelnemers kunnen kopiëren en zelf uitproberen. “Stel, je hebt een dataset met honderd metingen en je wilt weten of er een significant verschil is tussen twee groepen. Dan kun je aan bijvoorbeeld Copilot vragen: welke methode is geschikt, en hoe voer ik die uit in Minitab of Python?” Het antwoord krijgen is niet het doel, benadrukt Koo. Het gaat erom dat deelnemers leren hoe ze een slimme vraag stellen en het antwoord vervolgens kritisch kunnen beoordelen. Zijn cursussen zijn geen trainingen in ChatGPT of Copilot, maar data-analyse trainingen waarbij het verantwoorde gebruik van generatieve AI aandacht krijgt.

Slimme vragen
Hierbij maakt Koo een belangrijk punt: de risico’s van blind vertrouwen op generatieve AI. “Ik zie nog te vaak dat mensen denken: ik gooi een vraag in ChatGPT en klaar. Maar als je niet weet wat je vraagt, krijg je ook geen bruikbaar antwoord. En erger nog: als je het antwoord niet kunt beoordelen, ben je overgeleverd aan wat in feite een tekst voorspellende machine is.” Daarom leert hij cursisten om bewust met prompts om te gaan, om alternatieve antwoorden te overwegen, en vooral: om te leren begrijpen hoe een techniek voor bijvoorbeeld data-analyse of predictive modeling werkt. “Niet elk detail, maar wel het fundament. Alleen dan kun je verantwoordelijkheid nemen voor wat je oplevert”, aldus Koo.

Van beginnende tot senior professionals
In zijn lessen ziet Koo duidelijke verschillen tussen de deelnemers. Jonge deelnemers hebben vaak een lage drempel tot technologie: ze experimenteren er snel op los. In bedrijfsomgevingen ligt dat anders. “Daar zie je dat mensen blij zijn met concrete voorbeelden, prompts die ze kunnen bewaren en later hergebruiken. Die behoefte neem ik mee in mijn lesmateriaal.” Hij ziet in beide contexten dat generatieve AI het leerproces kan versnellen. Waar deelnemers voorheen veel tijd kwijt waren aan scripting, kunnen ze nu met behulp van Copilot sneller tot een eerste opzet komen. “Dat betekent dat je meer tijd overhoudt voor de echte inhoud: het interpreteren van de uitkomsten, het trekken van conclusies.”

AI is geen black box
Ondanks zijn enthousiasme waarschuwt Koo voor gemakzucht. “AI-modellen kunnen hallucineren: overtuigend klinkende onzin genereren. En als jij die voor waar aanneemt en presenteert, dan ben en blijf jij daar verantwoordelijk voor, niet het systeem! Generatieve AI is echt een copiloot, een intelligente assistent die je helpt bij navigatie, maar jij blijft degene die het stuur vasthoudt.” Een oplettende houding betekent ook: geen gevoelige data uploaden naar publieke tools, altijd zelf beoordelen wat je invoert en eruit haalt en ethische implicaties overwegen.

Samen leren
Behalve in zijn open cursussen neemt Koo ook in zijn incompany trainingen het onderwerp mee, toegespitst op de groep waarmee hij werkt. Hij brengt daarbij bewust deelnemers uit verschillende afdelingen samen. “Dat levert niet alleen inhoudelijke verrijking op – bijvoorbeeld als iemand van proceschemie samenwerkt met iemand van kwaliteitscontrole – maar ook duurzame interne netwerken.” Tijdens een terugkombijeenkomst, waarin deelnemers laten zien wat ze in de praktijk met de nieuwe inzichten gedaan hebben, zie je pas echt het effect!

Een rolmodel met kritische blik
Ondanks alle mogelijkheden van generatieve AI, mag het enthousiasme volgens Koo best wat getemperd worden. “Niet om het te blokkeren – zeker niet – maar wel om het bewust in te zetten.” Hij verwijst naar het boek Human Compatible van AI-goeroe Stuart Russell, die waarschuwt voor een samenleving die zich te snel overlevert aan machines. “Dat boek zou iedereen moeten lezen die met AI werkt,” zegt hij. “Het is helder, kritisch en geschreven door iemand die echt weet waar hij het over heeft.”

Blijf nieuwsgierig en blijf menselijk
Wat is Koo’s belangrijkste boodschap? “Raak niet verslaafd aan generatieve AI. Gebruik het verstandig, als hulpmiddel. Zorg dat jij zelf altijd weet wat je doet, waarom je het doet, en wat de impact ervan is.” Generatieve AI is niet alleen een technologische doorbraak, maar ook een kans om mensen beter, slimmer en bewuster te maken. Zolang we zelf de piloot blijven!

De nieuwste kennis en kunde
Benieuwd naar de cursussen van Koo? Zowel voor beginnende als gevorderde deelnemers biedt PAOTM diverse cursussen op het gebied van data science. Ook tijdens jouw deelname leer je hoe je generatieve AI verantwoord in kunt zetten in jouw dagelijkse werkzaamheden en zo het meeste haalt uit jouw data.
Bekijk hieronder het programma. Heeft een cursus geen datum? Meld je interesse! Of laat het ons weten wanneer je team een kennisvraag heeft; we helpen je graag met een incompany cursus op maat.

Boektip:
Stuart Russell – Human Compatible: Artificial Intelligence and the Problem of Control (Penguin Books). Een toegankelijk en scherp boek over de ethische kant van AI, geschreven door een van de grondleggers van het vakgebied.