Geotechniek
Waterbouwkunde

Dijkversterking: eeuwenoud en blijft zich vernieuwen

Cursusleider Werner Halter (Fugro) over tien jaar ‘Uitvoeren van dijkversterkingen’ bij PAOTM

Dijken beschermen ons tegen hoogwater en vormen een onlosmakelijk deel van het landschap. De uitvoering van dijk

versterkingen is specialistisch werk, waarbij in Nederland gelukkig gebruik kan worden gemaakt van eeuwenlange ervaring. Cursusleider Werner Halter (Fugro) verzorgt al meer dan tien jaar de cursus Uitvoeringsaspecten van dijkversterkingen bij PAO Techniek en Management. Tijd voor een interview!

Het vakgebied dijkversterkingen
Werner Halter heeft waterbouwkunde gestudeerd aan de Technische Universiteit Delft en werkt nu als principal consultant 24 jaar bij Fugro. Ongeveer tien jaar geleden ging hij zich actiever verdiepen in dijkversterkingen en raakte op deze manier betrokken als cursusleider bij PAO Techniek en Management. Werner vertelt: “Rond 2011 begon ik zelf dingen te doen met dijkversterkingen en vroeg ik me af of er een cursus was. Het antwoord was: nee, maar misschien kan je die zelf regelen? En zo ging ik aan de slag, ikzelf vanuit Fugro en in samenwerking met Waterschap Rivierenland, omdat zij als dijkbeheerder ook belang heeft in goed opgeleide dijkenbouwers.” Ondertussen is de cursus al elf keer gegeven en is er rond 2016 zelfs een ‘Handboek Dijkenbouw’ uitgegeven, waarmee cursisten worden

bijgeschoold binnen het vakgebied dijkversterkingen.

Rekening houden met natuur en omgeving
Het werkveld van dijkversterkingen krijgt net als andere sectoren te maken met veranderende trends, zoals het meenemen van de impact op de natuur in uitvoeringsplannen. Waar er vroeger sprake was van meer vrijheid, gelden er nu strengere eisen. Werner: “Zo is het vaker noodzakelijk met elektrisch aangedreven machines te werken en wordt er soms in kleine stukjes gewerkt om de natuur niet te verstoren. Zulke trends zijn dan ook randvoorwaarden voor de uitvoering.” Verder wordt gewerkt in druk bebouwde omgevingen, waardoor er rekening moet worden gehouden met overlast voor omwonenden. Een concreet voorbeeld: in zulke gevallen is het plaatsen van een damwand via een druktechniek beter dan deze de grond in te trillen. Andersom weten mensen de uitvoerder ook sneller te vinden. “Mensen zijn mondiger en bewandelen sneller wegen om een bezwaar in te dienen. Je moet dus steeds beter je huiswerk doen om de omgeving te overtuigen van jouw uitvoeringsplannen.”

Stijgende prijzen vragen om slimme oplossingen
Ook merkt deze sector veel van actuele uitdagingen rondom stijgende brandstof- en grondstofprijzen, bijvoorbeeld bij de grondstof klei. “Klei is n

u erg schaars, de prijs voor klei is in een jaar tijd verzesvoudigd” legt Werner uit. “Er zijn veel projecten en schaarste, en het winningsproces is ook duurder geworden door gestegen brandstofprijzen.” Diezelfde brandstofprijzen zorgen samen met een droge zomer (lage rivierwaterstanden, dus minder volle schepen) ook voor hogere transportkosten voor klei. Daarom wordt er gekeken naar slimme oplossingen, zoals het gebruiken van lokale klei. “Er kan bij lokale projecten grond beschikbaar komen, bijvoorbeeld als er een geul wordt aangelegd in een uiterwaarde. Veelal is deze klei niet perfect door zanderigheid of hoge aanwezigheid van de gehalte organisch stof. Gelukkig kan je hier in het ontwerp rekening mee houden of bewerk je de grond na.” Hierdoor kan veel van deze klei in lokale projecten hergebruikt worden.

Kunststof damwanden prikken
Een ander voorbeeld is het gebruiken van kunststof damwanden, zoals ook behandeld in de cursus zelf. Deze wanden zijn toegepast bij een versterking van de Waaldijk bij Nijmegen om piping tegen te gaan. Werner: “Kunststof is lichter dan staal, waardoor er meer damwanden op een vrachtwagen passen, wat weer scheelt in brandstofkosten.” Deze wanden zijn een duurzamer alternatief, aldus Werner: “De CO2 afdruk van kunststof is kleiner dan staal. Verder kan je ze maken van herbruikbaar materiaal.” Het grote nadeel? De damwan

den zijn minder stijf, waardoor ze moeilijk nauwkeurig te plaatsen zijn. Een oplossing is om een stalen moederplank te gebruiken waar de damwand aan wordt bevestigd. Men ‘prikt’ ze samen de grond in en haalt vervolgens de moederplank eruit, waarna de kunststof damwand netjes op zijn plek blijft.

Oudste dijkring van Nederland
Als onderdeel van de cursus neemt Werner de cursisten mee naar een indrukwekkend project, namelijk de versterking van de Markermeerdijken. Deze dijkring vormt onderdeel van een stukje Hollandse geschiedenis als onderdeel van de West-Friese omringdijk, de oudste gesloten dijk stammend uit de 14e eeuw. “Vroeger bouwden boeren hun eigen stukje dijk om hun land te beschermen tegen water. Om dit efficiënter aan te pakken, waren de boeren noodgedwongen om samen te werken en een gesloten dijk ervan te maken. Deze dijk vormde eigenlijk het prototype voor het poldermodel.” Ook zijn de grondeigenschappen terug te zien in de vorm

van de dijk. De dijk werd vroeger bij wijze van ‘trial and error’ aangelegd, waarbij de dijk lokaal landinwaarts werd omgelegd als de grond langs de oeverlijn in de praktijk te zwak bleek. Leuk feitje: tegenwoordig is de Markermeerdijk met 3000 sonderingen de best onderzochte dijk van Nederland.

Het is dus niet gek dat deze oude, karakteristieke dijk voor een deel uit beschermde dorpsgezichten, Natura 2000 gebieden en Unesco Werelderfgoed bestaat. Dit was ook te zien bij de excursie in Hoorn, legt Werner uit: “De dijk is hier een provinciaal monument, dus je mag hem niet te veel vergraven. De gekozen oplossing is om gebruik te maken van een oeverdijk. Dit is een zanddijk die je maakt voor de bestaande dijk.” Deze bijzondere opbouw heeft ook andere voordelen: door de oeverdijk kan men in Hoorn een stadsstrand en natuur aanleggen, wat leidt tot ruimtelijke opwaardering. Ook op dit traject wordt in kleine stukjes gewerkt o

m overlast te reduceren. “Bij de excursie was men net bezig met het aanleggen van de bekleding. Dus je ziet een treintje: stortsteen opgooien, verder graven, verder stenen aanleggen, enzovoorts. Je ziet het gehele bouwproces over paar honderd meter dijk.”

Versnipperde kennis en PAOTM
Er raken continu nieuwe mensen betrokken bij dit soort grote projecten, die moeten leren wat er in de praktijk speelt. Cursusleider Werner Halter: “Er is veel kennis beschikbaar en we weten in Nederland erg goed wat we doen, maar deze kennis is ook versnipperd.” Daarom is het doel van deze cursus: kennis bundelen en overzichtelijk presenteren, zodat de cursist niet zelf op zoek hoeft. In deze cursus wordt 2000 jaar dijkenbouwervaring samengevat in drie dagen, inclusief excursie naar een relevant project.

Foto’s, bron Fugro
Excursie naar de aanleg van de kreukelberm bij de Oeverdijk in Hoorn.
Docent Werner Halter.

Cursusleiders

  • ing. Martin Schepers MPM

    Aveco de Bondt BV

Download de studiegids

Wil je graag een compleet overzicht van al onze cursussen en opleidingen? Download dan de digitale studiegids!

Gerelateerde cursussen